Rubia tinctorium L.

Кимёвий таркиби

Ўсимликнинг илдизпояларида лимон, олма ва вино каби органик кислоталар мавжуд. Тритерпеноидлар, С витамини, антрахинонлар 2, 68%: ализарин, рубиадин, пурпурин, луцидин, псевдопурпурин, иридоидлар: асперулозид ва бошқалар. Ер устки қисмида углеводлар ва тегишли бирикмалар: пектин, иридоидлар: асперулозид 0,16%, дезацетиласперулозид, шунингдек кумаринлар, флавоноидлар: рутин, гиерозид.

Ишлатиладиган қисми

Илдизи, илдизпоялари, новдалари.

Фойдаланиш учун кўрсатмалар

Ибн Сино қуймуч нерви, фалаж, тўқима сезгирлигини йўқотишда асал билан ширин сувда унинг илдизларидан ичимлик тайёрлашни тавсия қилган. Катталашган талоқ билан мевалардан сирка ва асал билан ичимлик ҳам тайёрланади. Бу жигар ва талоқни тозалайди ва улардаги тўсиқларни очади. Экстракт шаклидаги рўян илдизлари, шунингдек ўсимликнинг кукуни ва бошқа галеник препаратлари асосан кальций ва магнийнинг фосфатлари ва оксалатларини ўз ичига олган буйрак ва сийдик пуфагидаги тошларни юмшатади ва йўқ қилади. Галеник шакллар оғриқ қолдирувчи ва сийдик ҳайдовчи таъсирга ҳам эга. Бундан ташқари, ўсимлик препаратлари тонусни пасайтиради ва буйрак тос суяги ва сийдик йўлларининг мушакларининг перисталтик қисқаришини кучайтиради ва шу билан тошларни ҳаракатланишига ва уларнинг буйраклар ва сийдик йўлларидан чиқарилишига ёрдам беради. Гомеопатияда кукун, дамламаси аменорея билан кечадиган немияда, талоқ касалликлари ишлатилади. Тибет тиббиётида (мураккаб рецептларнинг бир қисми сифатида) – ангина ва дифтерияда; Ҳинд тиббиётида – аменорея ва анурияда; корейс тиббиётида (кўпкомпонентли қайнатманинг бир қисми сифатида) – юрак клапани етишмовчилиги ишлатилади. Халқ табобатида кукуни, дамламаси, қайнатмаси, экстракти – буйраклар, сийдик йўллари, жигар, талоқ, нафас олиш органлари касалликлари, ичак туберкулёзи, суяк туберкулёзи, рахит, остеомиелит, аменореяли анемияда, асцит, дизентерия, скрофулез, подагра, ишиасда; ташқи томондан – ошқозон яраси, дерматомикоз, пигментли доғларда ишлатилади.

Рецептлар

Маълумот киритилмаган

Бошқа хусусиятлари

Ташқи томондан – тери саратонида, хотира бузилишида ишлатилади. Новдалари. Туркманистонда малҳам (тухум сариғи ва аччиқтош билан аралаштирилган) кўкаришлар, лат ейишлар, синишларда ташқи томондан қўлланилади. Қайнатма тайёрлаш.
1. Ширинмия (илдизлари) 10 г 2. Қариқиз (илдизлари) 15 г. 3. Момақаймоқ доривор (илдизлари) 15г. 4. Иттиканак 30 г. 5. Рўёқдор рўян (илдизлар) 30 г. Эрталаб ва кечқурун диатез касаллигида 1-2 стакандан ичилади.
10 г майдаланган илдиз ва илдизпояларга бир стакан қайнатилган сув билан қуйилади, 15 дақиқа қайнатилади, камида 45 дақиқа давомида дамланади, сийдик ҳайдовчи сифатида кунига 1 ош қошиқдан 3 марта ичилади.
Буйрак тош касаллигида 1 чой қошиқ майдаланган илдизга 1 стакан совуқ сув қуйиб, 8 соат давомида тиндирилади, фильтрланади, илдизларга иккинчи марта бир стакан қайноқ сув қуйилади ва 15 дақиқадан сўнг яна фильтрланади, шундан сўнг иккала дамлама (совуқ ва иссиқ) аралаштирилади ва кун давомида бир неча марта ичилади.

Манба

1.Дадабаева О. Дикорастущие лекарственные растения флоры Таджикистана// Худжанд: «Рахим Джалил» – 1996, – 586 с. 2.Растительные лекарственные средства Абу Али ибн Сино (Авицены). Справочник // Под редакцией Ш.Б.Иргашева. – Ташкент: Абу Али ибн Сино, 2003. – 457 с. 3.Сахобиддинов С.С. Дикорастущие лекарственные растения Средней Азии. Ташкент: Госиздат УзССР -1948, -216 с. 4.Хожиматов O.K. Лекарственные растения Узбекистана (свойства, применение и рациональное использование) // Ташкент: «Маънавият» – 2021, – 328 с. 5.https://aif.ru/health/life/marena_krasilnaya_svoystva_polza_i_lechebnoe_primenenie 6.https://good-tips.pro/index.php/medicinal-plants/herbs-for-skin-diseases 7.https://planta-medica.uz/rubia-tinctorum-l-marena-krasilnaya/

Эслатма

Илдиз ва илдизпояларидан доимий қизил бўёқ олинади. Қадимги даврларда рўян, жун, ипак ва пахта матоларини бўяш учун ишлатилган ягона ўсимлик эди.
Ветеринария тиббиётида экстракти, қуруқ экстракти сийдик тош касаллигида ишлатилади. Рўян қадим замонлардан бери жун ва терини бўяш учун ишлатилган. Ҳозирги вақтда у гилам ишлаб чиқаришда қўлланилади. Ундан олинган бўёқларнинг ранги пуштидан бинафша ранггача. Қорамол учун ем-хашак (пичанда); кўп миқдорда истеъмол қилинганда сигир сути қизариб кетади. Асал-ширали ўсимлик. Бўёқ ишлаб чиқариш учун Ғарбий Европанинг кўплаб мамлакатларида ва баъзи Осиё мамлакатларида етиштирилади.

Тадқиқот давомида олинган маълумотлар

Маълумот киритилмаган