Humulus lupulus L.

Кимёвий таркиби

Ўсимлик таркибида эфир мойи маълумотларга кўра 0,3-1,8% дан 3% гача мавжуд қатронлари, мум, смоласи, аччиқ моддалар (16-26%) валериан, n-аминобензой ва хмел кислоталари, лупулин гликозиди, каротин, аскорбин кислотаси, холин, тиамин, никотин кислота, сариқ бўёқ, (3%) танин моддалар, флавоноидлар. Ёш поялари ва баргларида 0,095-0,19% аскорбин кислотаси мавжуд.

Ишлатиладиган қисми

Ўсимликнинг барча қисмлари

Фойдаланиш учун кўрсатмалар

Ўсимликнинг илдизлари, барглари, ғуддалари, яъни (Strobuli Lupuli) тўпмевалари ва алоҳида йиғилган тукли безчалари (Lupulinum) ҳам шифобахш хусусиятга эга. Ўсимликнинг барча қисмларида ноёб эфир мойи мавжуд бўлиб, таркибида 230 га яқин компонент мавжуд. Айнан шу мой бу ўсимликнинг ўзига хос шифобахш хусусиятларини аниқлайди. Унинг аксарияти ёввойи турларда – 0,5% дан 2% гача ва навларида – 0,3% гача учрайди.
Ўсимлик таркибидаги эфир мойи тиббиёт, фармакология, косметология, шунингдек, озиқ-овқат саноати ва пазандачиликда қўлланилади. Ўсимлик мойи юрак-қон томир касалликлари, буйрак касалликлари, асаб касалликлари, уйқу бузилишини даволашда ишлатиладиган дориларнинг бир қисмидир. Кулман ўсимлиги соч тўкилишига қарши воситадир. Бактерицид хусусиятлари туфайли унинг препаратлари ташқи томондан тошмалар, травматик шикастланишлар, трофик яралар, терининг замбуруғ касалликларини даволаш учун ишлатилади. Ревматизм ва бўғим касалликларини ташқи даволашда ҳам фойдали бўлиши мумкин.

Рецептлар

Яшил ғуддаларидан дамлама тайёрлаш: қуритилган ва майдаланган яшил пишмаган ғуддалардан дамлама тайёрланади ва тинчлантирувчи восита сифатида ишлатилади. 2 ош қошиқ хом ашёга 2 стакан қайноқ сув қуйилади ва ёпилган шиша идишда сочиқ билан ўралган ҳолда дамланади. сизиб олиб кун давомида 2 ёки 3 маҳал ичиш тавсия этилади.
Ғуддаларидан дамламани тайёрлаш: ғуддалари таркибидаги моддалар ёғ ва сув-минерал моддалари алмашинувини тартибга солишга ёрдам беради, овқат ҳазм қилишни яхшилайди, бактерицид хусусиятга эга, тери ва шиллиқ пардаларни тиклаш жараёнларига фаол таъсир қилади. Бунинг учун ғуддаларининг дамламалари ишлатилади. Очилган ғуддаларнинг бир қисми учун ароқнинг тўрт қисми олинади. Тўқ рангли шиша идишда бир ҳафтага сақланади. сизиб олиб, овқатдан олдин кунига 2 маҳал оз миқдорда сувда эритиб, 5 томчидан (тахминан бир ош қошиқ) ичиш тавсия этилади.
Қайнатма тайёрлаш: сочни мустаҳкамлашда ва каллик бошланиши билан бош терисига ғуддаларидан тайёрланган қайнатма илиқ ҳолда суртилади. 1 чой қошиқ майдаланган ғуддага 200 мл қайноқ сув қуйилади, маҳкам ёпилади ва сув ҳаммомида йигирма дақиқа қайнатилади. Кейин дарҳол сизиб олинади. Ғуддалардан малҳам тайёрлаш: очилган ғуддаларидан тайёрланган малҳам ва мойлари ревматизм, артрит, артроз, подагра, кўкаришлар, яллиғланиш ва пайлар чўзилганда ишлатилади. Қаҳва майдалагичда майдаланган 1 ош қошиқ ўсимлик ғуддаси қуюқ масса олинмагунча зайтун мойи ёки чарви ёғ билан аралаштирилади. Одатий нисбат 1: 4. Ушбу малҳам оғриқли жойга суртилади ва бинт билан ўраб қўйилади.
Ўсимликдан тайёрланган чойлар уйқусизлик билан курашишга, таранглик ва чарчоқни кетказишга ёрдам беради.
Ғуддалардан ўсимлик чойларини тайёрлаш: ўтлар аралашмаси: кулман ғуддаларидан – 20 г, дастарбош ўсимлигидан – 20 г, доривор мелисса ўсимлигидан – 30 г, валериана илдизларидан – 30 г солиб аралашма тайёрланади. 1 ош қошиқ аралашмадан олиб, 1 стакан қайноқ сув қуйиб, 30 дақиқага дамлаб қуйилади ва сизиб олиб, кунига 3 маҳал стаканнинг 1/3 қисмидан ичиш тавсия этилади.
Ўтлар аралашмаси: кулман ғуддалари – 5 г, валериана илдизи – 5 г, арслонқуйруқ ўсимлигидан- 10 г, қизил дўлана гулларидан – 5 г олиб аралашма тайёрланади. Аралашмадан 2 ош қошиқ олиб, 500 мл қайноқ сув қуйилади ва 2 соат давомида термосга дамланади. Пешиндан кейин 1 ош қошиқдан ярим стакан ичиш тавсия этилади.
Поялари ва сут билан шарбат тайёрлаш: сариқ касаллигини даволашда ёш барглари билан кулман пояларидан сиқилган шарбатдан фойдаланиш тавсия этилади. Шунингдек, истисқо касаллигида поялардан тайёрланган дамламалар ичиш тавсия этилади.
Ўсимликнинг ёш барглари ва пояларидан шарбат тайёрлаш. 100 мл қайнатилган сутга 100 мл сув солиб суюлтирилади ва 2 ош қошиқ кулман шарбати қўшилади. Ушбу шарбат яъни, «кулман» сути кун давомида аста-секин ичилади.
Кулман илдизларидан қайнатма тайёрлаш:
Кулманнинг илдизларида ўт пуфаги, сийдик пуфаги, буйраклар, ошқозон ости безининг яллиғланишини даволашда ёрдам берадиган аччиқ моддалар мавжуд. 15 г илдизни 1 стакан қайноқ сув солиб 10 дақиқа давомида сув ҳаммомида қайнатилади, сизиб олиб кун давомида 4 маҳал овқатдан олдин 15 мл дан ичилади.

Бошқа хусусиятлари

Қадимда матоларни бўяш учун кулман ўсимлигининг «ғудда» тўпмевасидан фойдаланилган. Манзарали, чирмашиб ўсувчи ғудда ўсимлиги тўсиқлар, балконларни безаш учун ўстирилади.
Чирмашиб ўсувчи пояларидан арқонлар ишлаб чиқариш учун мос толалар олиш мумкин.
Озиқ-овқат саноатида пишиб етилган хмель ғуддалари узоқ вақтдан бери пиво тайёрлаш ва пазандачиликда (хамиртуруш ишлаб чиқариш учун), баъзи нон турларини пиширишда ишлатилиб келинган. Ўсимлик танинлари сутнинг ферментациясини тартибга солади ва пивонинг нордон бўлишига йўл қўймайди. Эфир мойи, қатронлар, лупулин пивога ўзига хос ҳид ва аччиқ таъм беради. Ёш кулман ер остки пояларидан баҳорда сабзавотли шўрва таомлар тайёрлашда газанда (крапива) ўт ўсимлиги ёки гулкарам ва яшил карам каби фойдаланилади.

Манба

1.Губанов И. А. и др. Дикорастущие полезные растения СССР / отв. ред. Т. А. Работнов. – М.: Мысль, 1976. – С. 47. – 360 с. 2.Сахобиддинов С.С. Дикорастущие лекарственные растения Средней Азии. Ташкент: Госиздат УзССР -1948, -216 с. 3.https://www.botanichka.ru/article/hmel-poleznoe-rastenie-a-ne-sornyak/ 4.https://liktravy.ua/ru/useful/encyclopedia-of-herbs/hmelju-shyshky

Эслатма

Ўсимлик ғуддаларидан тайёрланган дорилар ҳомиладор, эмизикли аёллар ва аллергияси борларга тавсия этилмайди.

Тадқиқот давомида олинган маълумотлар

Маълумот киритилмаган