Elwendia persica (Boiss.) Pimenov & Kljuykov

Кимёвий таркиби

Зира меваларида 1,5 – 3,0% эфир мойи мавжуд бўлиб, у асосан парацимол кумин альдегидидан ва карвондан иборат ва ўзига хос ҳидга эга. Бундан ташқари, меваларда 20% дан ортиқ ёғли мойлар, 10-15% оқсиллар, минераллар ва бошқа бирикмалар мавжуд.

Ишлатиладиган қисми

Фойдаланиш учун кўрсатмалар

Зира мевалари сийдик ҳайдовчи восита сифатида ишлатилади. Абу Али ибн Сино зира уруғини талоқ ўсмаларини даволашда ва уруғлардан олинган дамламани қон тўхтатувчи восита сифатида ишлатган. Тожикистон халқ табобатида зира уруғи сурункали ошқозон (сурункали гастрит), ичак (колит), жигар (сариқ касали), сурункали холангит, шишларда, шунингдек, буйрак тошларини даволашда кенг қўлланилади. Зира уруғидан тайёрланган чойи (зира чойи) машҳур иштаҳани қўзғатувчи ҳисобланади.
Зира мевалари ошқозон оғриғи учун ишлатилади. Дамламаси бурундан қон кетишини тўхтатади.

Рецептлар

1. Бир литр чойнакда 0,5 чой қошиқ зира уруғини кўк ёки қора чой билан бирга 15-20 дақиқага дамланади ёки паст оловда 10 дақиқа қайнатилади, овқатдан олдин ёки кейин чой сифатида ичилади.
2. Бир чой қошиқ зира уруғини икки стакан қайноқ сув солиб, паст оловда 30 дақиқа қайнатилади, сизиб олинади, кунига 3-4 маҳал овқатдан олдин 2-3 ош қошиқдан иштаҳани камайтириш учун қабул қилинади. 3. Зира уруғлари кўпинча ўсимлик чойи сифатида қуритилган ва майдаланган далачой, жамбил зираворлари билан бирга ишлатилади, қуйидаги нисбатларда олинади: далачой ўти -50; жамбил – 50,0; зира уруғлари – 5,0 граммдан олинади. Тўпламнинг 1 ош қошиқ миқдорига 3-4 стакан қайноқ сув солинади, 1,5-2,0 соатга дамланади ва сизиб олиб, овқатдан олдин кунига 3-4 маҳал 1-2 ош қошиқ ичилади. Ревматизм ва бўғимларда туз тўпланганда зира қўшилган ўсимлик чойи тавсия этилади.
4. 1 чой қошиқ зира уруғини 2 стакан сув солиб, паст оловда 15 дақиқа қайнатилади, совитиб, кунига 3 маҳал 1/2 стакандан иштаҳа йўқолганда овқатдан олдин ичилади.

Бошқа хусусиятлари

Зира мевалари 250 дан ортиқ таом тайёрлашда ишлатилади. Бундан ташқари, улар колбаса, кази тайёрлаш, гўшт ва балиқ консервалари, сабзавотларни тузлаш ва гўштни бузилишдан ҳимоя қилиш учун ишлатилади. Маҳаллий аҳоли қуритилган меваларни ҳашаротлар ейишдан сақлаб қолиш учун зира уруғларидан фойдаланади.

Манба

1. Хожиматов O.K. Лекарственные растения Узбекистана (свойства, применение и рациональное использование) // Ташкент: «Маънавият» – 2021, – 328 с. 2.https://domlekar.ucoz.com/news/zira_bunium_persicum_boiss_b_fedtsch/2013-06-05-9 3.https://planta-medica.uz/elwendia-persica-boiss-pimenov-kljuykov-elvendia-persidskaya/

Эслатма

Зира уруғидан тайёрланган қайнатма ва чой ошқозон секрециясининг кучли стимуляторидир. Шунинг учун улар ошқозон секрецияси кучайган беморларга, айниқса гастритнинг гиперацид шаклида ва ошқозон ва ўн икки бармоқли ичакнинг ошқозон яраси учун зарарли. Бу одамларда зира уруғидан ҳатто кучсиз пиширилган чойни қабул қилиш, ошқозонда оғриқ, юрак уриши ва бошқа нохуш ҳодисаларни келтириб чиқаради. Юқори фармакологик фаоллиги туфайли зира чой ўрнини боса олмайди ва зира қайнатмаси қўшилган салқин ичимликларни қабул қилиш нафақат беморлар, балки кўплаб соғлом одамлар учун ҳам зарарли бўлиши мумкин.
Зирани тушлик ва кечки овқат оралиғида ёки тушликдан 1/2 соат олдин чой сифатида қабул қилиш эрта иштаҳани келтириб чиқаради ва шу билан овқат ҳазм қилиш органларининг табиий биологик ритмларининг бузилишига олиб келади.

Тадқиқот давомида олинган маълумотлар

Маълумот киритилмаган