Citrus × limon (L.) Osbeck

Кимёвий таркиби

Меванинг этли қисми таркибида катта миқдордаги органик кислоталар (лимон, олма), пектин моддалари, шакар (3,5% гача), каротин, фитонцидлар мавжуд; витаминлар: тиамин, рибофлавин, аскорбин кислотаси (0,085% гача), рутин, флавоноидлар, кумарин ҳосилалари, галактурон кислотаси,сесквитерпенлар, гесперидин, эриоцитрин, эридиктиол. Уруғларда ёғли мой ва аччиқ лимонин моддаси мавжуд. Ёғли мойи новдалар ва баргларда ҳам мавжуд (0,24%). Гликозид цитронин қобиғида топилган. Баргларда 55-880 мг С витамини мавжуд.
Лимон эфир мойининг асосий таркибий қисмлари терпен, α-лимонен (90% гача), цитраль (6 % гача), геранилацетат (1 %) мавжуд.

Ишлатиладиган қисми

Фойдаланиш учун кўрсатмалар

Терапевтик ва профилактик мақсадларда лимон гиповитаминоз, витамин етишмаслиги, ошқозон-ичак тракти касалликлари, минерал алмашинуви бузилиши, ревматизм, сийдик тош касаллиги, атеросклероз, цинга, томоқ оғриғи, подагра, гипертония учун ишлатилади. Ўрта асрларда лимон вабодан ҳимоя қилади ва илон чақишида заҳарни кучсизлантирувчи восита ҳисобланади. Шарқ табобати лимонни яралар ва ўпка касалликлари учун ажойиб восита ва турли заҳарланишларга қарши восита деб ҳисоблаган. ХI асрда Ибн Сино лимон ҳақида юрак касалликлари учун энг яхши дори сифатида ёзган, уни ҳомиладор аёллар ва сариқлик касаллигида истеъмол қилишни тавсия қилган. Соф лимон кислотаси ва кўпинча янги сиқилган лимон шарбати шаклида цингада ичиш буюрилган. Иситмаси бор беморлар учун лимон кислотаси лимонад, эрувчи кукунлар ва бошқалар шаклида чанқовни қондирадиган ичимлик сифатида буюрилган. Ишқорлар (сода, калий) билан заҳарланганда антидот сифатида лимон кислотаси ишлатилган. Темир лимон кислотаси ва хинин лимон кислотаси аччиқ дорилар ва темир препаратлари сифатида ишлатилган. Ҳозирги вақтда янги мева пўстидан олинган лимон шарбати ва лимон мойи анъанавий тиббиётда дориларнинг таъми ва ҳидини яхшилаш учун ишлатилади. Аммо халқ табобатида лимон шамоллаш учун ишлатилади. Сийдик кислотаси диатези ва шишларини даволаш учун лимон шарбатидан фойдаланишга уринишлар бўлган; лимон қобиғининг дамламаси — иштаҳани оширадиган, тинчлантирувчи ва қусишга қарши аччиқ-хушбўй ошқозон воситаси сифатида ишлатилади. Синтетик цитрал гипертензия ва офталмологларда қўлланилади. Халқ табобатида лимон цинга касаллигида витаминли восита сифатида, томоқдаги дифтерия бирикмаларини мойлаш учун, гепатит А ва жигар касалликлари, шиш, сийдик тош, ревматизм, подагра, кислоталиги паст гастрит касалликларида қўшимча восита сифатида ишлатилган; лимон сиропи гижжага қарши сифатида; ташқи томондан шарбатнинг сувдаги эритмаси билан томоқ оғриғи ва оғиз шиллиқ қаватининг яллиғланиш жараёнларида чайилади, замбуруғ тери касалликлари ва экземада примочкалар сифатида ишлатилади. Асалда қайнатилган лимон қобиғи овқат ҳазм қилишни яхшилаш учун ишлатилган.

Рецептлар

Подагра. Даволаш учун битта лимоннинг янги сиқилган шарбати олинади, сув билан суюлтирилмайди, 2 чой қошиқдан кунига икки марта овқатдан олдин ёки таъсирини кучайтириш учун суюқликка майдаланган саримсоқ қўшилади ва эрталаб ва кечқурун овқатдан олдин ичилади. Бўғимларни лимон билан даволаш учун дамламаси тайёрланади. Бунинг учун 4 дона лимон тилимга кесилади, блендерга солинадива майдаланади. Аралашмага 3-4 та тўғралган саримсоқ боши қўшилади. Ушбу аралашмага қайноқ сув (1 литр) қуйилади ва шиша идишга солинади.
Қоронғи ва салқин жойда 24 соат давомида дамланади. Шундан сўнг, у эҳтиёткорлик билан фильтрланади. Овқатдан олдин 50 мл дан кунига 3 марта ичилади. Спиртли суртмасини тайёрлаш. Бунинг учун бешта тухум пўчоғи олинади (уни олдиндан ювиб ташлаб, плёнкалардан тозаланади), 200 мл лимон шарбати ва 200 мл сув солинади. Ингредиентлар 15-20 дақиқа давомида қайнатилади . Қайнатма тўлиқ совиганидан кейин 200 мл асал, йод ва 100 спирт қўшилади. Ҳар бир нарса яхшилаб аралаштирилади ва 48 соат давомида қоронғи жойда қолдирилади. Шундан сўнг, у фильтрланади ва бўғимларни ишқалаш учун ишлатилади. Уйда тайёрланган, лимон қобиғи ва прополисга асосланган малҳам тизза бўғимининг яллиғланишига қарши яхши таъсир кўрсатади. Малҳам оғриқли жойга таъсир қилади ва шиш сусаяди. Гижжалар ва буйрак тошларига қарши. Қобиғи битта мевадан олинади, блендерда эзилади ва унга данаклари бўлган майдаланган меваси қўшилади. Унга қайноқ сув билан солинади, 1 чой қошиқ табиий асал қўшилади ва тўлиқ совигунча (2-3 соат давомида) салқин жойга қўйилади. Катталар ётишдан олдин 1 ош қошиқ, болалар 1 чой қошиқ ичишлари керак., тўлиқ тикланишигача. Тошларни тушириш учун дамламани кунига 3 марта ичилади. Наъматак, асал ва цитрус қўшиб тайёрланса таъсири кучаяди. Шамоллашни даволаш. Грипп ва ўткир респираторли инфекцияларни даволаш учун лимонга қайноқ сув солинади, майдалагичдан ўтказилади. Барча данаклари олиб ташланади.Аралашмага 100 г сариёғ ва 1 ош қошиқ асал қўшилади. Яхшилаб аралаштирилади. Овқат пайтида кунига 5-6 марта истеъмол қилинади. Агар беморда лактозани ҳазм қилмаслик бўлса, унда ёғни бутунлай асал билан алмаштириш мумкин. Аралашмага 3 ош қошиқ асал қўшилади. Кунига бир неча марта чой билан бирга ичилади. Лимон ва занжабилнинг шифобахш аралашмаси шамоллашнинг дастлабки белгиларида яхши ёрдам беради. Мева кубиклари ва занжабил бўлакларига қайноқ сув билан қуйилади ва 5-7 дақиқа давомида дамланади . Дамламани илиқ шаклда ичилади. Агар 1/4 лимон шарбати 100 мл сув билан аралаштирилса ва томоқ оғриғини шу эритма билан чайилса, ангина тезроқ ўтади. Аралашмага 1 чой қошиқ ош тузи солиниб чайилса, ҳароратни тезда туширишга ёрдам беради. 3 катта мева шарбати, алоэни 2 барглари ва 50 г ерқалампири солиб аралаштирилади, бу восита оғир бронхитни даволашга ва ҳароратни пасайтиришга ёрдам беради. Дори 1 чой қошиқда кунига 3-4 марта ичилади. Сув билан ичилмайди. Сақлаш учун салқин жой танланади, ёруғликсиз (музлатгич ёки подвал). Ишиасни даволаш. Қуймуч нерви касаллигини доривор препаратларсиз даволаш мумкин, лимон ва асал билан гел ёки малҳамлар қўлланилади. Ишиас билан оғриган беморлар учун лимон, ялпиз ва эвкалипт мойи билан массаж ва ванналар самарали бўлади. Уни юмшатиш учун глицерин қўшилади. Сув илиқ бўлиши керак, лекин иссиқ эмас. Стенокардия ва гипертензия. Битта цитрус шарбатига 2та алоэ баргининг шарбати қўшилади ва 0,5 литр табиий асал билан аралаштирилади. Аралашма шиша ёки сопол идишга солинади (оксидланиш жараёнига йўл қўйилмайди), музлатгичга ёки ўраларда 7-8 кунга қўйилади. Стенокардияни даволаш учун кунига 3 марта овқатдан бир соат олдин 1 ош қошиқда ичилади. Гипертензияни даволаш учун бундай дори тайёрланади: 3 та лимон ва 5-6 бош саримсоқ 3 литрли банкага солинади, юқори қисмигача сув қуйилади. Барча компонентлар юқорига кўтарилгандан сўнг, яна 48 соат кутилади. Бу вақт ичида барча ингредиентлар пастки қисмга жойлашади. Қон босимини камайтириш учун 200 мл дан эрталаб овқатдан олдин ичилади. Бош оғриғи. Бош оғриғини тезда йўқ қилиш учун лимон шарбати ва салқин сувдан компресс тайёрланади. Чаккаларга, пешонага ва энса қисмига мева бўлакларидан компресс қўйилади. Эффектни узайтириш учун қобиғи ва ароқдан тайёрланган томчилар 1:10 нисбатда олинади. Гепатит. 1 лимон этдор қисми 1 стакан асалга қўшилади. Гепатоз учун кун давомида кунига 200 мл истеъмол қилинади.
Аритмия ва гипертензия. Аритмияда, юрак уриши бузилишида лимон қирғичдан ўтказилади, асал билан 1:1 нисбатда аралаштирилади ва бу аралашмага майдаланган ўрик мағизлари қўшилади. 1 кг учун 20 дона мағиз бўлиши керак. Эрталаб овқатдан олдин ва ётишдан олдин ичилади. Юқори қон босими ва тез-тез бурундан қон кетганда бурунни ювиш учун меванинг тўртдан бир қисми шарбати ва бир стакан салқин сув эритмаси ишлатилади. Эритма бурун орқали тортилади ва у ерда 3 дақиқа ушлаб туриш учун бурун бармоқлар билан сиқиб турилади. Қонни тўхтатиш учун ўтириш ёки туриш яхшироқдир. Агар эритмада намланган компресс пешонага қўйилса, босим пасаяди. Ичак ва ошқозоннинг барқарор ишлаши учун 1 чой қошиқдан ичилади. Бундай аралашма 1 ой давомида қўлланилади, 14 кунлик танаффус билан курс такрорланади. Косметик рецептлар. Лимон шарбати ҳужайралар янгиланишига яхши ёрдам беради. Шу сабабли у косметологияда ёшлик эликсири сифатида кенг қўлланилади. Ичимликни тайёрлаш учун 6 та катта лимон, 400 г асал ва 4-5 бош саримсоқ олинади. Буларнинг барчаси тўқ рнгли шиша идишга солинади, тоза мато ёки дока билан ёпилади ва қоронғи жойда 10 кунга қолдирилади, кейин фильтрланади. Уни ичишдан олдин сув билан суюлтирилади (1 ош қошиқ учун 250 мл сув). Кечки овқат ва нонушта қилишдан ярим соат олдин ичилади. Вазн йўқотиш учун интенсив парҳез настойкасини тайёрлаш учун 1 стакан сув, 2 чой қошиқ қуритилган ромашка ва 2-3 бўлак лимон ва селдерей (80 г) керак. Настойкаси эрталаб овқатдан олдин ичилади. Бу очликни камайтиради ва танани зарур витаминлар билан тўйдиради. Оқартирувчи юз ниқоби лимон шарбати ва асалнинг тенг нисбатидан тайёрланади. У 20-30 дақиқа давомида бўянишдан тозаланган юзга суртилади. Кейин у илиқ сув билан ювилади. Юзни ёғликлиги кетади, ичкаридан порлаётганга ўхшайди. Ушбу терапевтик ниқоб ҳуснбузарда ёрдам беради.

Бошқа хусусиятлари

Лимон косметика сифатида кенг қўлланилади, лимонли сув юзнинг терисини юмшатади ва оқартиради, у кўпиртирилган тухум оқи, глицерин ва одеколон аралашмасида сепкил, ёш доғларидан халос бўлиш, юз терисини ёшартириш учун ишлатилади. Лимон шарбати теридаги ёриқларни даволайди, тирноқларнинг мўртлигини пасайтиради. Косметик мақсадларда лимон соч балзамлари, кремлар, лосьонлар, турли хил терини парвариш қилиш учун лосьон ва ниқоблар ишлаб чиқариш учун ишлатилади. Озуқабоп, манзарали, техник, эфир мойли.

Манба

1.https://edaplus.info/produce/physalis.html 2.https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%BD

Эслатма

Маданийлаштирилган.

Тадқиқот давомида олинган маълумотлар

Маълумот киритилмаган